امام سجّاد علیه السّلام از خدای تعالی می‌خواهند که ایشان را از هر چیزی که مایه‌ی غفلت از خدا است بی‌نیاز سازد. همه‌ی موجودات به دست قدرت او آفریده شده‌اند و بازگشت همه به سوی اوست «إنّا لله و إنّا إلیهِ راجعونَ». حضرت سیّد السّاجدین، زین العابدین امام علی بن الحسین علیهما السّلام در ادامه ی دعای مکارم الاخلاق از پیشگاه خداوند تبارک و تعالی این گونه تقاضا می کنند:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ». خدایا بر محمّد و آل او درود فرست و بی نیازم کن از کاری که کوشیدن به آن مرا (از یاد تو و عبادت و بندگیت) مشغول می سازد.
کفایت از اسباب غفلت
ابتدا امام علیه السّلام بر رسول خدا و خاندان پاک و مطهّر ایشان درود می فرستند و به این وسیله با تکرار صلوات در میان فرازهای دعا، شرایط استجابت دعا را فراهم می کنند، زیرا قبلاً بیان کردیم دعایی که ما بین دو صلوات قرار بگیرد اجابت خواهد شد، و یا روایاتی از این دست که اجابت دعا را منوط به صلوات بر محمّد و آل محمّد می نماید.
امّا در ادامه حضرت می فرمایند: «وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ». و بی نیازم کن از کاری که کوشیدن به آن مرا (از یاد تو و عبادت و بندگیت) مشغول می سازد. فاضل محترم استاد شیخ حسین انصاریان نیز در ترجمه ی صحیفه ی سجّادیّه (دعای بیستم) این دعای امام سجّاد علیه السّلام را با بیانی لطیف و شیوا ترجمه کرده که از این قرار است: «و گره هر کاری که فکرش مرا به خود مشغول داشته بگشای».
«كفايت» به معنى بى نيازى است، «كفى الشّىء كفايةً» يعنى به واسطه ی آن بى نيازى حاصل شد.[1] «الشَّغْل و الشُّغْل»: حالت و عارضه اى كه انسان را از ديگر چيزها غافل مى سازد و فراموشی مى دهد (نقطه ی مقابل آن فراغت است كه همه چيز به ياد مى آيد).[2] بنا بر این امام علیه السّلام از خدای متعال تقاضا می کنند که از هر چیزی که باعث غفلت و فراموشی می شود بی نیازشان سازد. حال دو سؤال مطرح می شود: 1-غفلت از چه چیزی؟ 2-و چه چیزهایی موجب غفلت هستند؟
غفلت از خدا
پاسخ سؤال اوّل روشن است. امام سجّاد علیه السّلام از خدای تعالی می خواهند که ایشان را از هر چیزی که مایه ی غفلت از خدا است بی نیاز سازد. همه ی موجودات به دست قدرت او آفریده شده اند و بازگشت همه به سوی اوست «إنّا لله و إنّا إلیهِ راجعونَ». بدیهی است که کمال هر موجودی در گرو ارتباط با پروردگار متعال است. تمام انبیاء و اولیاء الهی و کتب آسمانی آمده اند تا ارتباط انسان با معبود و خالقش را اصلاح نمایند. او ربّ است و با عنایت و هدایت او انسان مسیر کمال و ترقّی را طی خواهد کرد و اگر لحظه ای از او غافل شود در دام شیطان رجیم گرفتار خواهد شد. لذا می بینیم که اولیاء خدا همواره از خدای متعال می خواستند که گرفتار غفلت نشده و خداوند ایشان را به خودشان وانگذارد، چنان چه رسول خدا صلّی الله علیه و آله در دعاهای خود عاجزانه چنین از خدا مسئلت می نمودند: «اللَّهُمَّ لَا تَكِلْنَا إِلَى أَنْفُسِنَا طَرْفَةَ عَيْنٍ وَ لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ». بارخدایا! ما را به اندازه ی چشم بر هم زدنی و حتّی کم تر از آن به خودمان وامگذار.[3]
قرآن کریم در باره ی کسانی که از خدا و قیامت غفلت ورزیده اند می فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ آياتِنا غافِلُونَ * أُولئِكَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ». آن ها كه ايمان به ملاقات ما (و روز رستاخيز) ندارند، و به زندگى دنيا خشنود شدند و بر آن تكيه كردند، و آن ها كه از آيات ما غافلند، * (همه ی) آن ها جايگاهشان آتش است، به خاطر كارهايى كه انجام مى دادند.[4] در آیه ی دیگری باز قرآن در باره ی مردم كوتاه بین و دنیا زده ای که تنها ظاهرى از زندگى دنيا را مى بينند و از آخرت و پايان كارها بي خبرند می فرماید: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ». آن ها فقط ظاهرى از زندگى دنيا را مى دانند، و از آخرت (و پايان كار) غافلند.[5]
تازه از اين زندگى نيز به ظاهرى قناعت كرده اند، مجموعه اى از سرگرمي ها و لذّات زودگذر و خواب ها و خيال ها برداشت آن ها را از زندگى دنيا تشكيل مى دهد، غرور و غفلتى كه در اين برداشت نهفته است بر كسى پوشيده نيست. اگر آن ها باطن و درون اين زندگى دنيا را نيز مى دانستند، براى شناخت آخرت كافى بود، چرا كه دقّت كافى در اين زندگى زودگذر نشان مى دهد كه حلقه اى است از يك سلسله ی طولانى، و مرحله اى است از يك مسير بزرگ، همان گونه كه دقّت در زندگى دوران جنينى نشان مى دهد كه هدف نهايى، خود اين زندگى نيست، بلكه اين يك مرحله ی مقدّماتى براى زندگى گسترده اى است. آرى آن ها تنها ظاهرى از اين زندگى را مى بينند و از محتوا و مفاهيم و مكنون آن غافلند.[6]
گروهی از مردم چنان از خدا و هر چه مربوط به پروردگار متعال می شود، غافل اند که گوئی چشمی ندارند تا با آن آیات پروردگار را ببینند، گوشی ندارند تا صدای حق و دعوت او را بشنوند، و دل و عقلی ندارند تا با مراجعه ی به فطرت خداجو و مطالعه در آثار پروردگار و آموزه های انبیاء و اولیاء و کتب آسمانی، قدری تفکّر و تأمّل کنند. این همه غفلت از خدا برای چه؟! و چه زیبا قرآن کریم ایشان را توصیف نموده است: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ». به يقين، گروه بسيارى از جنّ و انس را براى دوزخ آفريديم. آن ها دل ها [عقل ها] يى دارند كه با آن (انديشه نمى كنند، و) نمى فهمند و چشمانى كه با آن نمى بينند و گوش هايى كه با آن نمى شنوند. آن ها همچون چهارپايانند بلكه گمراه تر! اينان همان غافلانند (چرا كه با داشتن همه گونه امكانات هدايت، باز هم گمراهند).[7]
خداوند تبارک و تعالی در شب معراج به حبیب خود محمّد مصطفی صلّی الله علیه و آله فرمود: «يَا أَحْمَدُ اجْعَلْ هَمَّكَ هَمّاً وَاحِداً فَاجْعَلْ لِسَانَكَ وَاحِداً وَ اجْعَلْ بَدَنَكَ حَيّاً لَا تَغْفُلْ أَبَداً مَنْ غَفَلَ عَنِّي لَا أُبَالِي بِأَيِّ وَادٍ هَلَكَ». ای احمد! اهتمامت را یکی کن و زبانت را یک زبان ساز و بدنت را زنده بدار. هرگز غفلت نورز، هر کس از من غافل شود اهمّیّتی نمی دهم که در کدام وادی هلاک شود.[8]
بشر در خواب غفلت
با وجود هشدارهای فراوان قرآن کریم و انبیاء الهی و معصومین صلوات الله علیهم اجمعین نسبت به غفلت ورزیدن از خدای متعال و سرای آخرت و روز معاد، باز هم متأسّفانه مشاهده می کنیم که بساط غفلت و مستی در میان انسان ها پهن است. شیاطین انس و جنّ در تلاش هستند تا جائی که ممکن است انسان ها را سرگرم چیزهایی کنند که ایشان را از حقیقت عالم یعنی پروردگار متعال غافل و بی خبر سازد. فلسفه ی وجودی بسیاری از سرگرمی ها در دنیا اساساً بر همین مبنا بنا نهاده شده است. به عنوان مثال بزرگ ترین کمپانی تولید فیلم در دنیا یعنی هالیوود برای این تأسیس شده تا طبق سیاست های شیطانی صهیونیسم جهانی و فراماسون ها، سمت و سوی زندگی بشر و افکار ایشان را به جهتی هدایت کند که خود می خواهد. لذا در محصولات هالیوودی اشاعه ی فحشا و منکرات و غفلت از خدا به شکل های مختلف و به ظاهر جذّابی موج می زند.
کافی است که انسان مدّت کوتاهی مخاطب این رسانه و امثال آن قرار بگیرد، بدون این که آگاه باشد، به آرامی چنان تحت تأثیر این مجموعه ی شیطانی قرار می گیرد که خودش هم در ابتدا متوجّه نیست و اگر بیدار شود وقتی این بیداری تحقّق می یابد که بازگشت از این راه کار دشواری است. اصولاً هالیوود در راستای جنگ با تعالیم انبیاء و کتب آسمانی تلاش می کند و انصافاً در این راه بسیار هزینه کرده و به طبع موفّق هم بوده است. یکی از سیاست های ایادی شیطان که اینک خودِ ابلیس را هم درس می دهند این است که اسباب غفلت و سرگرمی را در دنیا به نام پیشرفت، روشن فکری، آسایش و تفریح و ... ترویج کنند.
با کمی دقّت در واژه ی «سرگرمی» این حقیقت به روشنی پیداست. سرگرم شدن عبارت دیگری از غفلت است. انسان گرم کارهایی می شود که اصلاً رنگ و بوی خدایی ندارد. شیطان هم همین را می خواهد. او پس از نافرمانی از دستور خدا و طرد شدن از درگاه پروردگار، سوگند یاد کرد تا به جز بندگان مخلَص (که قادر نیست ایشان را گمراه کند) همه ی انسان ها را گمراه سازد و برای این منظور از چهار طرف به انسان حمله کرده و او را با وسوسه های خود مورد غفلت قرار دهد. قرآن کریم در سوره ی «ص» می فرماید: «قالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ * إِلاَّ عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ». (شیطان) گفت: به عزّتت همه ی آن ها را گمراه خواهم کرد * مگر بندگان مخلَص تو را.[9] و در سوره ی اعراف فرموده است: «قالَ فَبِما أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَكَ الْمُسْتَقِيمَ * ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَيْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شاكِرِينَ». (شیطان) گفت: اكنون كه مرا گمراه ساختى، من بر سر راه مستقيم تو، در برابر آن ها كمين مى كنم * سپس از پيش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آن ها، به سراغشان مى روم و بيشتر آن ها را شكرگزار نخواهى يافت.[10]
و افسوس و صد افسوس که شیطان و یاران جنّی و انسی او در این راه موفّق بوده اند. قرآن کریم نیز از غفلت گروه زیادی از مردم خبر داده و فرموده است: «... وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ عَنْ آياتِنا لَغافِلُونَ». و بسيارى از مردم، از آيات ما غافلند.[11] آری بسیاری از ما انسان ها در غفلت به سر برده ایم که مشاهده می کنیم ابر قدرت ها، دارائی های ملّت های مظلوم را به تاراج می برند. کودکان بسیاری روزانه در دنیا از بیماری و سوء تغذیه می میرند. کشورهای آباد و خرّم در آتش زیاده خواهی ظالمین می سوزد و انسان های فراوانی از بین می روند. ما در غفلتیم که قشر مرفّهِ بی درد با مال های باد آورده و مسروقه، مظلومین و مستمندان را به چشم برده و زیر دست می نگرند.
آری بشر همیشه در غفلت بوده و هست که تمام انبیای خدا مظلومانه به شهادت رسیدند و تمام امامان و حجّت های پروردگار در غربت زندگی کردند و در اوج مظلومیّت به شهادت رسیدند. و اکنون آخرین حجّت حق و باقی مانده و یادگار تمام انبیاء و اولیاء در سراپرده ی غیبت به سر می برد تا حادثه ی دلخراش اجداد طاهرینش دوباره تکرار نگردد. و راست فرمود خداوند بلند مرتبه و بزرگ: «... وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ عَنْ آياتِنا لَغافِلُونَ».
غفلت بیماری خطرناکی است که انسان را به ورطه ی نابودی می کشاند. امیر المؤمنین علیه السّلام در باره ی غفلت، نکات کوچک امّا مهمّی را فرموده اند. از جمله فرمودند: «الْغَفْلَةُ أَضَرُّ الْأَعْدَاءِ» غفلت زیان بارترینِ دشمنان است. «الْغَفْلَةُ ضَلَالَةٌ». غفلت گمراهی است. «الْغَفْلَةُ تَكْسِبُ الِاغْتِرَارَ وَ تُدْنِي مِنَ الْبَوَارِ». غفلت فریب خوردگی می آورد و به هلاکت نزدیک می کند.[12] در واقع پرهیز از غفلت حکم شاه کلید را دارد. اهل تقوا نیز برای کسب فضائل اخلاقی و تقرّب جستن به درگاه معبود یگانه، دائم در تلاش اند با اطاعت از فرامین الهی و ذکر خدای متعال، به دام غفلت گرفتار نشوند. امیر المؤمنین علی علیه السّلام در خطبه ی متّقین (همّام) نیز این صفت را به عنوان یکی از ویژگی های متّقین بر شمرده اند: «يَبِيتُ حَذِراً وَ يُصْبِحُ فَرِحاً حَذِراً لِمَا حُذِّرَ مِنَ الْغَفْلَةِ وَ فَرِحاً بِمَا أَصَابَ مِنَ الْفَضْلِ وَ الرَّحْمَةِ». شب را با ترس به سر می برند و روز را با شادمانی. ترس از ارتکاب آن چه او را از آن بر حذر داشته اند که همان غفلت است و شادمان از فضل و رحمت (پروردگار) که به او رسیده است.[13]
به امید خدا اسباب غفلت و سایر مباحث آن را در مقاله ی بعد دنبال خواهیم کرد.
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ». خدایا بر محمّد و آل او درود فرست و بی نیازم کن از کاری که کوشیدن به آن مرا (از یاد تو و عبادت و بندگیت) مشغول می سازد.
کفایت از اسباب غفلت
ابتدا امام علیه السّلام بر رسول خدا و خاندان پاک و مطهّر ایشان درود می فرستند و به این وسیله با تکرار صلوات در میان فرازهای دعا، شرایط استجابت دعا را فراهم می کنند، زیرا قبلاً بیان کردیم دعایی که ما بین دو صلوات قرار بگیرد اجابت خواهد شد، و یا روایاتی از این دست که اجابت دعا را منوط به صلوات بر محمّد و آل محمّد می نماید.
امّا در ادامه حضرت می فرمایند: «وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ». و بی نیازم کن از کاری که کوشیدن به آن مرا (از یاد تو و عبادت و بندگیت) مشغول می سازد. فاضل محترم استاد شیخ حسین انصاریان نیز در ترجمه ی صحیفه ی سجّادیّه (دعای بیستم) این دعای امام سجّاد علیه السّلام را با بیانی لطیف و شیوا ترجمه کرده که از این قرار است: «و گره هر کاری که فکرش مرا به خود مشغول داشته بگشای».
«كفايت» به معنى بى نيازى است، «كفى الشّىء كفايةً» يعنى به واسطه ی آن بى نيازى حاصل شد.[1] «الشَّغْل و الشُّغْل»: حالت و عارضه اى كه انسان را از ديگر چيزها غافل مى سازد و فراموشی مى دهد (نقطه ی مقابل آن فراغت است كه همه چيز به ياد مى آيد).[2] بنا بر این امام علیه السّلام از خدای متعال تقاضا می کنند که از هر چیزی که باعث غفلت و فراموشی می شود بی نیازشان سازد. حال دو سؤال مطرح می شود: 1-غفلت از چه چیزی؟ 2-و چه چیزهایی موجب غفلت هستند؟
غفلت از خدا
پاسخ سؤال اوّل روشن است. امام سجّاد علیه السّلام از خدای تعالی می خواهند که ایشان را از هر چیزی که مایه ی غفلت از خدا است بی نیاز سازد. همه ی موجودات به دست قدرت او آفریده شده اند و بازگشت همه به سوی اوست «إنّا لله و إنّا إلیهِ راجعونَ». بدیهی است که کمال هر موجودی در گرو ارتباط با پروردگار متعال است. تمام انبیاء و اولیاء الهی و کتب آسمانی آمده اند تا ارتباط انسان با معبود و خالقش را اصلاح نمایند. او ربّ است و با عنایت و هدایت او انسان مسیر کمال و ترقّی را طی خواهد کرد و اگر لحظه ای از او غافل شود در دام شیطان رجیم گرفتار خواهد شد. لذا می بینیم که اولیاء خدا همواره از خدای متعال می خواستند که گرفتار غفلت نشده و خداوند ایشان را به خودشان وانگذارد، چنان چه رسول خدا صلّی الله علیه و آله در دعاهای خود عاجزانه چنین از خدا مسئلت می نمودند: «اللَّهُمَّ لَا تَكِلْنَا إِلَى أَنْفُسِنَا طَرْفَةَ عَيْنٍ وَ لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ». بارخدایا! ما را به اندازه ی چشم بر هم زدنی و حتّی کم تر از آن به خودمان وامگذار.[3]
قرآن کریم در باره ی کسانی که از خدا و قیامت غفلت ورزیده اند می فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ آياتِنا غافِلُونَ * أُولئِكَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ». آن ها كه ايمان به ملاقات ما (و روز رستاخيز) ندارند، و به زندگى دنيا خشنود شدند و بر آن تكيه كردند، و آن ها كه از آيات ما غافلند، * (همه ی) آن ها جايگاهشان آتش است، به خاطر كارهايى كه انجام مى دادند.[4] در آیه ی دیگری باز قرآن در باره ی مردم كوتاه بین و دنیا زده ای که تنها ظاهرى از زندگى دنيا را مى بينند و از آخرت و پايان كارها بي خبرند می فرماید: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ». آن ها فقط ظاهرى از زندگى دنيا را مى دانند، و از آخرت (و پايان كار) غافلند.[5]
تازه از اين زندگى نيز به ظاهرى قناعت كرده اند، مجموعه اى از سرگرمي ها و لذّات زودگذر و خواب ها و خيال ها برداشت آن ها را از زندگى دنيا تشكيل مى دهد، غرور و غفلتى كه در اين برداشت نهفته است بر كسى پوشيده نيست. اگر آن ها باطن و درون اين زندگى دنيا را نيز مى دانستند، براى شناخت آخرت كافى بود، چرا كه دقّت كافى در اين زندگى زودگذر نشان مى دهد كه حلقه اى است از يك سلسله ی طولانى، و مرحله اى است از يك مسير بزرگ، همان گونه كه دقّت در زندگى دوران جنينى نشان مى دهد كه هدف نهايى، خود اين زندگى نيست، بلكه اين يك مرحله ی مقدّماتى براى زندگى گسترده اى است. آرى آن ها تنها ظاهرى از اين زندگى را مى بينند و از محتوا و مفاهيم و مكنون آن غافلند.[6]
گروهی از مردم چنان از خدا و هر چه مربوط به پروردگار متعال می شود، غافل اند که گوئی چشمی ندارند تا با آن آیات پروردگار را ببینند، گوشی ندارند تا صدای حق و دعوت او را بشنوند، و دل و عقلی ندارند تا با مراجعه ی به فطرت خداجو و مطالعه در آثار پروردگار و آموزه های انبیاء و اولیاء و کتب آسمانی، قدری تفکّر و تأمّل کنند. این همه غفلت از خدا برای چه؟! و چه زیبا قرآن کریم ایشان را توصیف نموده است: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ». به يقين، گروه بسيارى از جنّ و انس را براى دوزخ آفريديم. آن ها دل ها [عقل ها] يى دارند كه با آن (انديشه نمى كنند، و) نمى فهمند و چشمانى كه با آن نمى بينند و گوش هايى كه با آن نمى شنوند. آن ها همچون چهارپايانند بلكه گمراه تر! اينان همان غافلانند (چرا كه با داشتن همه گونه امكانات هدايت، باز هم گمراهند).[7]
خداوند تبارک و تعالی در شب معراج به حبیب خود محمّد مصطفی صلّی الله علیه و آله فرمود: «يَا أَحْمَدُ اجْعَلْ هَمَّكَ هَمّاً وَاحِداً فَاجْعَلْ لِسَانَكَ وَاحِداً وَ اجْعَلْ بَدَنَكَ حَيّاً لَا تَغْفُلْ أَبَداً مَنْ غَفَلَ عَنِّي لَا أُبَالِي بِأَيِّ وَادٍ هَلَكَ». ای احمد! اهتمامت را یکی کن و زبانت را یک زبان ساز و بدنت را زنده بدار. هرگز غفلت نورز، هر کس از من غافل شود اهمّیّتی نمی دهم که در کدام وادی هلاک شود.[8]
بشر در خواب غفلت
با وجود هشدارهای فراوان قرآن کریم و انبیاء الهی و معصومین صلوات الله علیهم اجمعین نسبت به غفلت ورزیدن از خدای متعال و سرای آخرت و روز معاد، باز هم متأسّفانه مشاهده می کنیم که بساط غفلت و مستی در میان انسان ها پهن است. شیاطین انس و جنّ در تلاش هستند تا جائی که ممکن است انسان ها را سرگرم چیزهایی کنند که ایشان را از حقیقت عالم یعنی پروردگار متعال غافل و بی خبر سازد. فلسفه ی وجودی بسیاری از سرگرمی ها در دنیا اساساً بر همین مبنا بنا نهاده شده است. به عنوان مثال بزرگ ترین کمپانی تولید فیلم در دنیا یعنی هالیوود برای این تأسیس شده تا طبق سیاست های شیطانی صهیونیسم جهانی و فراماسون ها، سمت و سوی زندگی بشر و افکار ایشان را به جهتی هدایت کند که خود می خواهد. لذا در محصولات هالیوودی اشاعه ی فحشا و منکرات و غفلت از خدا به شکل های مختلف و به ظاهر جذّابی موج می زند.
کافی است که انسان مدّت کوتاهی مخاطب این رسانه و امثال آن قرار بگیرد، بدون این که آگاه باشد، به آرامی چنان تحت تأثیر این مجموعه ی شیطانی قرار می گیرد که خودش هم در ابتدا متوجّه نیست و اگر بیدار شود وقتی این بیداری تحقّق می یابد که بازگشت از این راه کار دشواری است. اصولاً هالیوود در راستای جنگ با تعالیم انبیاء و کتب آسمانی تلاش می کند و انصافاً در این راه بسیار هزینه کرده و به طبع موفّق هم بوده است. یکی از سیاست های ایادی شیطان که اینک خودِ ابلیس را هم درس می دهند این است که اسباب غفلت و سرگرمی را در دنیا به نام پیشرفت، روشن فکری، آسایش و تفریح و ... ترویج کنند.
با کمی دقّت در واژه ی «سرگرمی» این حقیقت به روشنی پیداست. سرگرم شدن عبارت دیگری از غفلت است. انسان گرم کارهایی می شود که اصلاً رنگ و بوی خدایی ندارد. شیطان هم همین را می خواهد. او پس از نافرمانی از دستور خدا و طرد شدن از درگاه پروردگار، سوگند یاد کرد تا به جز بندگان مخلَص (که قادر نیست ایشان را گمراه کند) همه ی انسان ها را گمراه سازد و برای این منظور از چهار طرف به انسان حمله کرده و او را با وسوسه های خود مورد غفلت قرار دهد. قرآن کریم در سوره ی «ص» می فرماید: «قالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ * إِلاَّ عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ». (شیطان) گفت: به عزّتت همه ی آن ها را گمراه خواهم کرد * مگر بندگان مخلَص تو را.[9] و در سوره ی اعراف فرموده است: «قالَ فَبِما أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَكَ الْمُسْتَقِيمَ * ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَيْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شاكِرِينَ». (شیطان) گفت: اكنون كه مرا گمراه ساختى، من بر سر راه مستقيم تو، در برابر آن ها كمين مى كنم * سپس از پيش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آن ها، به سراغشان مى روم و بيشتر آن ها را شكرگزار نخواهى يافت.[10]
و افسوس و صد افسوس که شیطان و یاران جنّی و انسی او در این راه موفّق بوده اند. قرآن کریم نیز از غفلت گروه زیادی از مردم خبر داده و فرموده است: «... وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ عَنْ آياتِنا لَغافِلُونَ». و بسيارى از مردم، از آيات ما غافلند.[11] آری بسیاری از ما انسان ها در غفلت به سر برده ایم که مشاهده می کنیم ابر قدرت ها، دارائی های ملّت های مظلوم را به تاراج می برند. کودکان بسیاری روزانه در دنیا از بیماری و سوء تغذیه می میرند. کشورهای آباد و خرّم در آتش زیاده خواهی ظالمین می سوزد و انسان های فراوانی از بین می روند. ما در غفلتیم که قشر مرفّهِ بی درد با مال های باد آورده و مسروقه، مظلومین و مستمندان را به چشم برده و زیر دست می نگرند.
آری بشر همیشه در غفلت بوده و هست که تمام انبیای خدا مظلومانه به شهادت رسیدند و تمام امامان و حجّت های پروردگار در غربت زندگی کردند و در اوج مظلومیّت به شهادت رسیدند. و اکنون آخرین حجّت حق و باقی مانده و یادگار تمام انبیاء و اولیاء در سراپرده ی غیبت به سر می برد تا حادثه ی دلخراش اجداد طاهرینش دوباره تکرار نگردد. و راست فرمود خداوند بلند مرتبه و بزرگ: «... وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ عَنْ آياتِنا لَغافِلُونَ».
غفلت بیماری خطرناکی است که انسان را به ورطه ی نابودی می کشاند. امیر المؤمنین علیه السّلام در باره ی غفلت، نکات کوچک امّا مهمّی را فرموده اند. از جمله فرمودند: «الْغَفْلَةُ أَضَرُّ الْأَعْدَاءِ» غفلت زیان بارترینِ دشمنان است. «الْغَفْلَةُ ضَلَالَةٌ». غفلت گمراهی است. «الْغَفْلَةُ تَكْسِبُ الِاغْتِرَارَ وَ تُدْنِي مِنَ الْبَوَارِ». غفلت فریب خوردگی می آورد و به هلاکت نزدیک می کند.[12] در واقع پرهیز از غفلت حکم شاه کلید را دارد. اهل تقوا نیز برای کسب فضائل اخلاقی و تقرّب جستن به درگاه معبود یگانه، دائم در تلاش اند با اطاعت از فرامین الهی و ذکر خدای متعال، به دام غفلت گرفتار نشوند. امیر المؤمنین علی علیه السّلام در خطبه ی متّقین (همّام) نیز این صفت را به عنوان یکی از ویژگی های متّقین بر شمرده اند: «يَبِيتُ حَذِراً وَ يُصْبِحُ فَرِحاً حَذِراً لِمَا حُذِّرَ مِنَ الْغَفْلَةِ وَ فَرِحاً بِمَا أَصَابَ مِنَ الْفَضْلِ وَ الرَّحْمَةِ». شب را با ترس به سر می برند و روز را با شادمانی. ترس از ارتکاب آن چه او را از آن بر حذر داشته اند که همان غفلت است و شادمان از فضل و رحمت (پروردگار) که به او رسیده است.[13]
به امید خدا اسباب غفلت و سایر مباحث آن را در مقاله ی بعد دنبال خواهیم کرد.
خودآزمایی:
1-امام سجاد از خداوند غفلت نداشتن از چه چیزی را درخواست می‌نمایند؟
2-حدیثی از امیرالمومنین(ع) درباره غفلت بنویسید.
2-حدیثی از امیرالمومنین(ع) درباره غفلت بنویسید.
پی‌نوشت‌ها:
[1] قاموس قرآن ج 6 ص 134.
[2] ترجمه مفردات راغب ج 2 ص 333.
[3] البلد الأمين و الدرع الحصين ص 351.
[4] سوره یونس/ آیه 7و8 (ترجمه مکارم).
[5] سوره روم/ آیه 7 (ترجمه مکارم).
[6] تفسير نمونه ج 16 ص 365.
[7] سوره اعراف/ آیه 179 (ترجمه مکارم).
[8] إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي) ج 1 ص 205.
[9] سوره ص/ آیه 82.
[10] سوره اعراف/ آیه 16و17 (ترجمه مکارم).
[11] سوره یونس/ آیه 92 (ترجمه مکارم).
[12] عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ص 41و60و
[13] نهج البلاغة (للصبحي صالح) ص 305.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
ارسال نظر